Jak mikroplastik przenika do ludzkiego organizmu i jakie są tego konsekwencje

Zanieczyszczenie środowiska plastikiem to problem, który od dekad narasta w skali globalnej. Jednak w ostatnich latach coraz większą uwagę przykuwa inna forma tego zanieczyszczenia – mikroplastik, czyli mikroskopijne cząstki plastiku, które przenikają do środowiska naturalnego i ostatecznie trafiają do organizmów żywych, w tym także ludzi. Naukowcy na całym świecie biją na alarm, wskazując, że mikroplastik w organizmie człowieka to nie tylko zjawisko coraz powszechniejsze, ale i potencjalnie groźne dla zdrowia.

Drogi wnikania mikroplastiku do organizmu człowieka

Mikroplastik dostaje się do organizmu człowieka na kilka sposobów, z których najważniejsze to droga pokarmowa, oddechowa oraz – w coraz większym stopniu analizowana – droga skórna. Najczęściej spożywamy go nieświadomie, wraz z jedzeniem i piciem. Liczne badania wskazują, że nawet w wodzie pitnej – zarówno tej z kranu, jak i butelkowanej – znajdują się niewidoczne gołym okiem fragmenty tworzyw sztucznych. Znajdujemy je również w rybach, owocach morza, a nawet w soli kuchennej. Wdychamy mikrocząstki plastiku unoszące się w powietrzu, zwłaszcza w pomieszczeniach zamkniętych, gdzie obecne są tekstylia syntetyczne, kurz zawierający plastikowe włókna, czy produkty codziennego użytku uwalniające drobinki plastiku do otoczenia.

Droga skórna pozostaje najmniej poznaną, ale potencjalnie istotną ścieżką. Badania sugerują, że przy długotrwałym kontakcie skóry z kosmetykami zawierającymi mikroplastik, niektóre cząsteczki mogą przenikać przez barierę naskórkową, zwłaszcza w miejscach uszkodzenia skóry lub pod wpływem środków zwiększających przepuszczalność. Istnieją również hipotezy dotyczące absorpcji mikroplastiku przez skórę podczas kąpieli w wodach zanieczyszczonych, jednak ten aspekt nadal wymaga pogłębionych analiz naukowych.

Powietrze, woda, żywność – główne źródła codziennej ekspozycji

Codzienna ekspozycja na mikroplastik wynika z powszechnej obecności tego zanieczyszczenia w naszym otoczeniu. Źródła są zróżnicowane i często trudne do wyeliminowania, ponieważ są częścią naszego stylu życia i środowiska.

• Woda pitna: badania wykazały, że zarówno woda z kranu, jak i butelkowana zawiera cząsteczki plastiku. Filtry domowe nie zawsze są w stanie je skutecznie zatrzymać.

• Żywność: owoce morza, takie jak małże i ryby, kumulują mikroplastik, który trafia do ich organizmów poprzez wodę morską. Plastik znaleziono także w mięsie, warzywach oraz przetworzonych produktach spożywczych.

• Opakowania: kontakt żywności z plastikowymi opakowaniami może prowadzić do migracji mikrocząstek do jedzenia – szczególnie podczas podgrzewania posiłków w plastikowych pojemnikach.

• Powietrze: mikrocząsteczki plastiku unoszą się w kurzu domowym i powietrzu atmosferycznym. Wdychamy je nieświadomie, szczególnie w przestrzeniach zamkniętych, gdzie obecne są tkaniny syntetyczne, dywany i tworzywa sztuczne.

• Kosmetyki i produkty higieniczne: peelingi, pasty do zębów, żele myjące zawierają drobinki plastiku, które mogą być absorbowane przez skórę lub połykane podczas stosowania.

Ekspozycja ta jest ciągła i wielopoziomowa, co sprawia, że mikroplastik w organizmie człowieka może się kumulować, a jego obecność nie jest już wyjątkiem, lecz coraz częściej regułą.

Jakie rodzaje mikroplastiku trafiają do naszego ciała

Mikroplastik nie jest jednorodną substancją – to zbiorcze określenie dla tysięcy różnych typów cząsteczek o odmiennym składzie chemicznym, kształcie, wielkości oraz pochodzeniu. Do organizmu człowieka dostają się zarówno tzw. mikroplastiki pierwotne, które zostały wyprodukowane w tej postaci (np. granulki stosowane w przemyśle kosmetycznym i farmaceutycznym), jak i mikroplastiki wtórne – powstałe w wyniku rozpadu większych fragmentów tworzyw sztucznych pod wpływem promieniowania UV, tarcia mechanicznego czy działania mikroorganizmów.

Do najczęstszych typów mikroplastiku wykrywanych w ciele człowieka należą:

• Polietylen (PE) – powszechnie stosowany w opakowaniach spożywczych, workach foliowych i kosmetykach. Jego cząstki są lekkie, odporne na działanie wody i chemikaliów, co zwiększa ich trwałość w środowisku.

• Polipropylen (PP) – spotykany w pojemnikach na żywność, słomkach i elementach sprzętu medycznego. Znany z odporności na wysokie temperatury.

• Politereftalan etylenu (PET) – obecny w butelkach plastikowych, włóknach odzieżowych oraz opakowaniach. Jego cząsteczki często wykrywane są w wodzie pitnej.

• Polistyren (PS) – często stosowany w jednorazowych naczyniach i tackach do żywności. Może zawierać szkodliwe dodatki chemiczne.

• Polichlorek winylu (PVC) – mniej powszechny w produktach codziennego użytku, ale nadal istotny z punktu widzenia toksyczności, ponieważ zawiera wiele plastyfikatorów i metali ciężkich.

W organizmie człowieka znajdowano mikrocząstki w różnych tkankach – od płuc, przez krew, aż po łożysko, co pokazuje, że ich migracja wewnątrz ciała nie jest ograniczona jedynie do przewodu pokarmowego. Wielkość cząsteczek również ma znaczenie – te mniejsze, poniżej 5 mikrometrów, mają zdolność przenikania przez bariery biologiczne, co czyni je szczególnie niebezpiecznymi.

Skutki obecności mikroplastiku w ludzkim organizmie

Zagadnienie wpływu mikroplastiku na ludzki organizm to obszar intensywnych badań, jednak już dziś istnieją dowody sugerujące, że jego obecność może prowadzić do poważnych konsekwencji zdrowotnych. Wpływ mikroplastiku na zdrowie człowieka jest wieloaspektowy i zależy od wielu czynników, takich jak typ tworzywa, rozmiar cząstek, ich skład chemiczny oraz czas ekspozycji.

• Reakcje zapalne: Mikrocząstki, szczególnie te mniejsze, mogą aktywować układ immunologiczny, wywołując reakcje zapalne w tkankach, do których się dostają – m.in. w płucach, jelitach czy wątrobie.

• Stres oksydacyjny: Obecność cząsteczek plastiku może zaburzać równowagę między wolnymi rodnikami a antyoksydantami w organizmie, prowadząc do uszkodzeń komórek i przyspieszania procesów starzenia.

• Zaburzenia hormonalne: Niektóre mikroplastiki zawierają związki zaburzające gospodarkę hormonalną, jak bisfenol A (BPA) czy ftalany, które mogą wpływać na układ rozrodczy, rozwój płodu, a także zwiększać ryzyko nowotworów hormonozależnych.

• Neurotoksyczność: Badania na modelach zwierzęcych wskazują, że mikroplastik może oddziaływać również na układ nerwowy, powodując zaburzenia poznawcze i neurologiczne.

• Wpływ na mikrobiotę jelitową: Cząstki plastiku mogą zaburzać równowagę mikroflory jelitowej, co ma dalekosiężne skutki dla zdrowia metabolicznego, odporności i ogólnego dobrostanu organizmu.

Choć wiele mechanizmów oddziaływania mikroplastiku na ludzki organizm wciąż pozostaje przedmiotem badań, nie ulega wątpliwości, że jego obecność nie jest obojętna dla naszego zdrowia. W dłuższej perspektywie może stanowić realne zagrożenie, szczególnie w kontekście przewlekłej, codziennej ekspozycji. W obliczu rosnącej liczby doniesień naukowych, temat ten wymaga nie tylko dalszego monitorowania, ale i działań prewencyjnych.

Sprawdź również: E-dodatki.