Jak działa system interwencji kryzysowej w przypadku uzależnienia i kto może z niego skorzystać?

System interwencji kryzysowej w przypadku uzależnienia stanowi niezbędne narzędzie ratunkowe, które ma na celu ochronę życia i zdrowia osoby znajdującej się w stanie poważnego zagrożenia psychicznego, fizycznego lub społecznego, wywołanego uzależnieniem. Choć samo leczenie uzależnień opiera się zwykle na długotrwałej terapii i dobrowolności, w pewnych dramatycznych sytuacjach – zwłaszcza gdy jednostka nie dostrzega własnego problemu lub staje się zagrożeniem dla siebie i otoczenia – interweniuje specjalistyczny system kryzysowy.

Na czym polega interwencja kryzysowa w kontekście uzależnienia

Interwencja kryzysowa w przypadku uzależnienia to zestaw działań podejmowanych w odpowiedzi na nagłe i poważne zagrożenie wynikające z choroby uzależnieniowej. Nie jest to klasyczna forma terapii, lecz działanie natychmiastowe, ukierunkowane na przerwanie spirali destrukcji, zanim dojdzie do nieodwracalnych skutków. Dotyczy najczęściej sytuacji, w których osoba uzależniona od alkoholu, narkotyków lub innych substancji traci kontrolę nad swoim zachowaniem, dopuszcza się przemocy, zaniedbuje dzieci, próbuje odebrać sobie życie lub zagraża bezpieczeństwu innych.

Celem interwencji kryzysowej nie jest w pierwszym rzędzie leczenie – to przychodzi później – ale zapewnienie minimum bezpieczeństwa i zatrzymanie eskalacji zagrożenia. Kluczowym elementem tego procesu jest szybkość reakcji oraz odpowiednia diagnoza sytuacji, której dokonuje zespół specjalistów: psychologów, pracowników socjalnych, lekarzy, a niekiedy funkcjonariuszy służb mundurowych. W odróżnieniu od typowego leczenia uzależnień, interwencja może być realizowana nawet bez zgody osoby uzależnionej, jeśli przemawiają za tym przesłanki prawne i społeczne.

Kiedy i przez kogo uruchamiany jest system interwencji

System interwencji kryzysowej może zostać uruchomiony w wyniku sygnału zgłoszonego przez różne osoby lub instytucje. W sytuacji uzależnienia impulsem do działania najczęściej jest:

• rodzina osoby uzależnionej, obserwująca skrajne zachowania, agresję, utratę kontroli, zagrożenie samobójstwem,

• pracownik socjalny lub kurator sądowy, który zauważa rażące zaniedbania wobec dzieci lub niezdolność osoby do samodzielnego funkcjonowania,

• sąsiedzi lub świadkowie awantur, przemocy lub sytuacji niebezpiecznych w przestrzeni publicznej,

• lekarz lub ratownik medyczny, który interweniuje podczas nagłego zatrucia substancjami psychoaktywnymi,

• policja lub straż miejska – szczególnie przy interwencjach domowych związanych z przemocą lub agresją.

Uruchomienie interwencji może następować poprzez kontakt ze specjalistycznymi ośrodkami interwencji kryzysowej, Miejskimi Ośrodkami Pomocy Społecznej (MOPS), Powiatowymi Centrami Pomocy Rodzinie (PCPR), a w nagłych przypadkach – poprzez służby ratunkowe lub policję. Co istotne, system ten funkcjonuje również na poziomie sądowym – w szczególnych okolicznościach możliwe jest skierowanie osoby uzależnionej na przymusowe leczenie na podstawie decyzji sądu. Warunkiem takiej decyzji jest jednak udokumentowane, długotrwałe zagrożenie życia lub zdrowia osoby uzależnionej bądź osób z jej otoczenia.

Jakie instytucje i profesjonaliści wchodzą w skład systemu

System interwencji kryzysowej w przypadku uzależnienia to struktura oparta na współpracy wielu instytucji i specjalistów z różnych dziedzin. Jej skuteczność zależy od szybkiego przepływu informacji, kompetencji zaangażowanych osób oraz gotowości do podejmowania trudnych decyzji w krótkim czasie. Do najważniejszych ogniw tego systemu należą:

• Ośrodki interwencji kryzysowej – działają w trybie całodobowym i zapewniają natychmiastową pomoc psychologiczną oraz schronienie. Ich zadaniem jest ocena stanu osoby w kryzysie oraz wstępne wdrożenie działań zabezpieczających.

• Psycholodzy i psychoterapeuci – udzielają wsparcia emocjonalnego, przeprowadzają wstępną diagnozę oraz – w dalszej fazie – kierują do specjalistycznych ośrodków leczenia uzależnień.

• Lekarze psychiatrzy i interniści – dokonują oceny stanu somatycznego i psychicznego, kierują do szpitala psychiatrycznego, izby wytrzeźwień lub oddziału detoksykacyjnego, jeśli istnieje zagrożenie zdrowia lub życia.

• Pracownicy socjalni i asystenci rodziny – monitorują sytuację społeczną osoby uzależnionej, szczególnie w przypadku, gdy pod jej opieką znajdują się dzieci lub osoby zależne.

• Policja, straż miejska, służby ratunkowe – uczestniczą w interwencjach w terenie, zapewniają bezpieczeństwo, dokumentują sytuacje zagrażające życiu i zdrowiu, mogą doprowadzić osobę uzależnioną do odpowiedniego ośrodka.

• Sądy rejonowe i prokuratura – w sytuacjach skrajnych podejmują decyzje o przymusowym leczeniu, ograniczeniu władzy rodzicielskiej lub zastosowaniu nadzoru kuratora.

Wszystkie te podmioty działają zgodnie z przepisami prawa, m.in. ustawą o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi, ustawą o przeciwdziałaniu narkomanii oraz ustawą o pomocy społecznej. Koordynacja tych działań nierzadko odbywa się w trybie natychmiastowym, szczególnie gdy osoba uzależniona jest w stanie upojenia, zachowuje się agresywnie lub stwarza realne zagrożenie dla siebie bądź otoczenia.

Jakie są procedury i możliwe skutki interwencji kryzysowej

Procedury interwencji kryzysowej w przypadku uzależnienia przebiegają według określonych ścieżek formalnych, których celem jest ochrona życia, zdrowia i minimalizacja ryzyka poważnych konsekwencji. Cały proces może wyglądać następująco:

• Zgłoszenie sytuacji do odpowiedniego organu (np. ośrodka interwencji kryzysowej, MOPS, policji).

• Przeprowadzenie wstępnej oceny przez pracownika socjalnego, psychologa lub funkcjonariusza.

• W razie potrzeby – wezwanie zespołu interwencyjnego lub służb medycznych.

• Przekazanie osoby uzależnionej do bezpiecznego miejsca – izba wytrzeźwień, oddział detoksykacyjny, ośrodek kryzysowy, szpital.

• Sporządzenie dokumentacji i, jeśli zachodzi taka potrzeba, skierowanie wniosku do sądu o zastosowanie przymusowego leczenia.

• W przypadku stwierdzenia zagrożenia dla dzieci – uruchomienie procedury „Niebieskiej Karty” i ewentualne ograniczenie praw rodzicielskich.

Skutki interwencji mogą być wielowymiarowe. Krótkoterminowo – zapewniają bezpieczeństwo osobie uzależnionej i jej otoczeniu. Długoterminowo – mogą doprowadzić do rozpoczęcia procesu leczenia, objęcia opieką terapeutyczną lub resocjalizacyjną. Zdarza się jednak, że osoba uzależniona odczuwa działania systemu jako przymusowe lub represyjne – dlatego tak ważna jest rola specjalistów, którzy potrafią połączyć elementy wsparcia z koniecznością stanowczych działań.

Choć interwencja kryzysowa w przypadku uzależnienia nie zastępuje terapii, stanowi często jej niezbędny wstęp. Dzięki niej możliwe jest przerwanie dramatycznego ciągu wydarzeń i stworzenie przestrzeni do pracy nad sobą, o ile osoba uzależniona – wcześniej czy później – zdecyduje się ją podjąć.

Dodatkowe informacje na ten temat: leczenie alkoholizmu Kraków.